Waarom stoomloc Änne in Nederland bewaren?
In 1878 werd in Nederland de ‘Wet omtrent de regeling van de dienst en het gebruik der lokaalspoorwegen ingevoerd. Daarvoor waren vooral spoorlijnen aangelegd die een winstgevende exploitatie mogelijk maakten. De Spoorwegwet van 1878 maakte het mogelijk om in streken waar minder rendement van spoorwegaanleg werd verwacht toch spoorlijnen aan te leggen, die aan minder hoge eisen hoefden te voldoen. De snelheid op deze nieuwe lijnen mocht niet meer dan 30 km/h bedragen (na 1889 40 km/h) en de asdruk mocht aanvankelijk niet meer dan tien ton zijn. Voordeel was echter dat het niet nodig was de trein met een doorgaande luchtrem uit te rusten en dat de beveiliging veel eenvoudiger mocht zijn dan op de hoofdspoorlijnen. Dat bracht dus een aanzienlijke kostenbesparing met zich mee. Op basis van particulier initiatief en met steun van provincie- en gemeentebesturen werden na 1878 ettelijk lokaalspoorlijnen aangelegd, waarvan de exploitatie meestal werd uitbesteed aan een van de grote spoorwegmaatschappijen.
Om het verkeer op deze lokaalspoorlijnen te verwerken, bestelden o.a. de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij en de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen diverse series tweeassige lokaalspoorlocomotieven. Helaas is van deze locseries – onder meer de serie Casuaris – Wesp van de HIJSM (NS 6701 – 6741), en de Staatsspoor 500-516 (NS 6801-6817) en 517-527 (NS 6901-6911) – geen enkele machine bewaard gebleven.
Locomotief 1B Änne van de stichting Spoorweg Maatschappij “Zuid-Beveland” is gebouwd voor de Jülicher Kreisbahn (totale lengte 15,2 km), een typische lokaallijn, die in twee gedeeltes in 1911 en 1912 werd geopend. De lijn was van belang voor het vervoer van arbeiders en scholieren en vooral ook voor de afvoer van landbouwproducten. De Jülicher Kreisbahn had vanaf het begin de beschikking over twee stoomlocomotieven (1B en 2B , beide gebouwd door Humboldt in 1910), vier personenrijtuigen, een bagagewagen en veertien goederenwagens. Locomotief 1B Änne is een van de weinige overgebleven normaalsporige tweeassige personentreinlocs gebouwd voor de lokaalspoorwegdienst in West Europa en daarmee een echte bijzonderheid. De machine vertoont grote overeenkomsten met de locomotieven van de Staatsspoor-serie 500-516 . Wat loc 1B ook bijzonder maakt voor Nederland is dat een andere tweeassige stoomloc van fabrikant Humboldt vanaf 1914 dienst deed bij de ‘Grindmaatschappij Echt’. Deze loc werd in 1918 verkocht aan de Kempensche Zink Maatschappij te Budel. Na de bevrijding van het zuiden van Nederland in 1944 huurde de NS deze locomotief, waarna ze werd ondergebracht bij het NS-locomotievendepot Eindhoven. Van daaruit werd zij ingezet voor rangeerwerk en voor het trekken van treinen naar en van het vliegveld en Helmond.
Aangezien het hier dus gaat om een ook voor Nederland waardevolle machine, is er de SZB veel aan gelegen dat dit unieke voorbeeld van roerend industrieel erfgoed behouden blijft.
De stichting Spoorweg Maatschappij “Zuid-Beveland” beschikt niet over een eigen spoorlijn. Het ligt dan ook in de bedoeling dat stoomlocomotief 1B Änne na de totale restauratie in bedrijfsvaardige staat wordt ondergebracht bij en daarna beheerd door een van de Nederlandse museumspoorlijnen.
Vergelijking van de belangrijkste technische gegevens van:
- SZB stoomlocomotief Änne (JKB)
- de locserie 517 – 527 van de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS)
- de Humboldt-stoomlocomotief van de Kempensche Zinkwit Fabriek te Budel, die kort na de Tweede Wereldoorlog bij de NS dienst heeft gedaan.
JKB | NS (ex SS) | Kempensche Zinkwitfabriek, Budel |
|
---|---|---|---|
Nummer | 1B | 6901-6911 (SS 517-527) | ‘Dorplein’ nr. 3 |
Spoorwijdte | 1435 mm | 1435 mm | 1435 mm |
Asindeling | B | B | B |
Fabrikant(en) | Humboldt (D) | Henschel (D) | Humboldt (D) |
Bouwja(a)r(en) | 1910 | 1884, 1894, 1898 | 1900 |
Diameter drijfwielen | 1030 mm | 1050 mm | 1065 mm |
Aantal cilinders | 2 | 2 | 2 |
Boring en slag cilinders | 320 mm x 520 mm | 310 x 460 mm | 280 x 510 mm |
Max. toelaatbare stoomdruk | 12 kg/cm² | 12,4 kg/cm² | 12 kg/cm² |
Roosteroppervlak | 0,81 m² | 0,92 m² | |
Verwarmd oppervlak | 50,5 m² | 53 m² | 41 m² |
Stoomverdeling | Allan | Allan | Allan (?) |
Dienstvaardig gewicht | 25,6 ton | 24 ton | |
Adhesiegewicht | 25,6 ton | 24 ton | |
Max. toegelaten snelheid | 35 km/h | 50 km/h | |
Voorraad brandstof | 0,8 ton | 0,6 ton | 0,85 ton |
Voorraad water | 3,5 m³ | 2,5 m³ | 1,445 m³ |
trekkracht* | 4343 kg | 3650 kg | 3153 kg |
Voorzien van | Stoombel, Westinghouse-rem | Stoombel, Westinghouse-rem |
* Voor de berekening van de trekkracht is de volgende formule gehanteerd:
T = 0,7 x p x d² x l x n/2 x 1/D, waarbij:
n = aantal cilinders
p = stoomdruk in kg/cm²
d = middellijn van cilinders in cm
l = slaglengte in cm
D = drijfwielmiddellijn in cm